داخلات دارویی و غذایی در هنگام مصرف همزمان چند نوع دارو با یکدیگر و یا حتی داروها با برخی از غذاها یا نوشیدنی‌ها رخ خواهد داد. اکثر تداخلات دارویی خطرات جدی، ایجاد نخواهند کرد. اما در برخی مواقع تداخلات دارویی می‌توانند خطرناک و کشنده باشند. بر همین اساس بهتر است قبل از مصرف داروهای مهم از تداخل دارویی آن مطمئن شوید. در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی قصد داریم برخی از مهمترین تداخلات دارویی و غذایی را به شما معرفی کنیم.
تداخل غذا و دارو چه مشکلاتی به همراه دارد؟
غذاها و مواد مغذی موجود در آنها از مهم ترین و متغیرترین عواملی هستند که برعملکرد داروهای خوراکی در بدن تاثیر می گذارند.این اثرات به دلیل وجود ترکیبات متنوعی از مواد معدنی ، مواد آلی پروتئین ها و ویتامین ها در غذاهاست.همچنین فرمولاسیون داروها بسیار پیچیده است و در بسیاری از موارد قابل پیش بینی نیست و به همین جهت پیشگیری از تداخل غذا و دارو بسیار دشوار است. به جهت همین پیچیدگی ، در حال حاضر نیز در مورد تداخل دارو مطالعات بیشتری توسط مراکز تحقیقاتی و شرکت های داروسازی نسبت به تداخل غذا و دارو انجام شده است.
از طرف دیگر داروها نیز با تاثیر بر جذب و دفع مواد مغذی با عملکرد غذاها در بدن تداخل دارند. جملاتی نظیر نیم ساعت قبل از غذا ، یک ساعت بعد از غذا ، با معده خالی ، روزی یک عدد و ... را همیشه به هنگام تجویز داروها توسط پزشک و یا روی بسته داروها مشاهده می کنید . یکی از مهم ترین دلایلی که باید به این جملات هنگام مصرف دارو توجه نمود،وجود همین تداخل غذا و دارو است که تا کنون شناخته شده اند.توجه به تداخل دارو و غذا به هنگام مصرف طولانی مدت دارو بسیار مهم است و غالبا اثراتی که داروها در کمبود ویتامین ها و مواد معدنی می گذراند به دنبال مصرف مزمن داروها ایجاد می گردد.
عوامل موثر بر ایجاد تداخلات دارویی
- سن
- ژنتیک
- رژیم غذایی
- عملکرد کلیهها و کبد
- دزهای دارویی
- وضعیت سلامتی بدن
- فیزیولوژی بدن
- بیماری‌های زمینه‌ای
- مدت زمان درمان ترکیبی
- آنزیم‌های متابولیک موجود در بدن
- سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش)
- تعداد کل داروهایی که مصرف می‌کنید.
کافئین و مصرف دخانیات و مواد مخدر نیز می‌توانند منجر به تداخلات جدی دارویی شوند. به طور مثال، مصرف داروی ضد درد، مانند هیدروکودون، استامینوفن (ویکودین) همراه با مواد محرک می‌تواند باعث خواب آلودگی شود. همچنین سرعت تنفس شما را به طور خطرناکی کاهش دهد و در دزهای بالا، برای کبد مسمومیت ایجاد کند. مصرف دارویی که برای شخص دیگری، تجویز شده نیز می‌تواند خطرناک باشد و منجر به تداخلات دارویی غیرمنتظره شود.
انواع تداخلات دارویی
انواع مختلفی از تداخلات دارویی وجود دارد که باید از آنها آگاه بود. بیایید هر یک از این تداخلات را با هم بررسی کنیم.
تداخل دارو-دارو
واکنش دارو-دارو زمانی رخ می‌دهد که بین دو یا چند داروی مختلف تداخل وجود داشته باشد. برای مثال، مصرف همزمان داروی ضدانعقاد خون وارفارین (Warfarin) و داروی ضدقارچ فلوکونازول (Fluconazole) خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
تداخل داروی تجویزی با داروی بدون نسخه
این واکنش بین دو داروی بدون نسخه یا یک داروی بدون نسخه با داروی تجویزشده توسط پزشک ایجاد می‌شود. گیاهان دارویی و مکمل‌های غذایی از رایج‌ترین داروهای بدون نسخه هستند.
نمونه‌ای از این تداخل می‌تواند بین یک دیورتیک (دارویی که بدن را از شر آب و نمک اضافی خلاص می‌کند) و ایبوپروفن (Ibuprofen) رخ دهد. ایبوپروفن ممکن است اثربخشی دیورتیک را کاهش دهد، چون باعث حفظ آب و نمک در بدن می‌شود.
تداخل دارو-غذا
این واکنش زمانی اتفاق می‌افتد که مصرف یک غذا یا نوشیدنی خاص اثر دارو را تغییر دهد. به‌عنوان مثال، بعضی از استاتین‌ها که برای درمان کلسترول بالا استفاده می‌شوند با آب گریپ‌فروت تداخل دارند. اگر از این استاتین‌ها استفاده می‌کنید، نوشیدن آب گریپ‌فروت ممکن است باعث باقی ماندن دارو در بدن شود و خطر آسیب کبدی یا نارسایی کلیه را افزایش دهد.
از سایر پیامدهای تداخل استاتین و آب گریپ‌فروت می‌توان به رابدومیولیز اشاره کرد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که به‌دلیل تجزیه‌ی عضله‌ی اسکلتی پروتئینی به نام میوگلوبین در خون آزاد می‌شود که می‌تواند به کلیهها آسیب برساند.
تداخل دارو-الکل
بعضی از داروها در صورت ترکیب شدن با الکل باعث خستگی و تأخیر در واکنش می‌شوند. همچنین می‌توانند خطر عوارض جانبی منفی را افزایش دهند. برای مثال، مصرف همزمان الکل یا داروهای حاوی الکل با آنتی بیوتیک مترونیدازول (Metronidazole) باعث گرگرفتگی، استفراغ و درد شکم می‌شود.
تداخل دارو-بیماری
این تداخل زمانی رخ می‌دهد که استفاده از دارو باعث تغییر یا بدتر شدن یک بیماری می‌شود. علاوه بر این، بعضی از بیماری‌ها می‌توانند خطر عوارض جانبی داروها را افزایش دهند.
به‌عنوان مثال، تعدادی از داروهای ضداحتقان که برای درمان سرماخوردگی مصرف می‌شوند، فشار خون را بالا می‌برند و برای افراد مبتلا به پرفشاری خون مناسب نیستند. مثال دیگر، متفورمین (داروی دیابت) و بیماری کلیوی است. افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید از دوز پایین متفورمین استفاده کنند یا اصلاً آن را مصرف نکنند. چراکه متفورمین می‌تواند در کلیه‌ی این بیماران انباشته شود و خطر عوارض جانبی شدید را افزایش دهد.
تداخل دارو با نتیجه‌ی آزمایش
بعضی از داروها با تست‌های آزمایشگاهی تداخل دارند و روی نتیجه‌ی آنها تأثیر می‌گذارند. برای مثال، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای آزمایش‌های پوستی را که برای تعیین آلرژی‌ها استفاده می‌شوند، تحت تأثیر قرار می‌دهند.
برخی غذاها و داروها را با هم نخورید!
توصیه می‌شود به منظور جلوگیری از ایجاد تداخلات دارویی و غذایی موارد زیر را به خاطر بسپارید:
- داروهای کاهنده کلسترول را با گریپ فروت نخورید. چرا که اثر دارو افزایش خواهد یافت.
- با وارفارین سیر نخورید. زیرا مصرف بیش از حد این مقدار می‌تواند خون را رقیق کرده و بدن را با خونریزی مواجه کند.
شیرین بیان را با داروهای کاهش دهنده فشار خون نخورید. زیرا اثر دارو کاهش یافته و فشار خون را تا حد زیادی بالا می‌برد.
- کافئین را با داروهای ضد افسردگی مصرف نکنید. زیرا دز بالای مصرف آن به کبد آسیب وارد خواهد کرد.
- قرص بارداری را با داروهای ریفامپین، برخی آنتی بیوتیک‌ها،ضد صرع‌ها، داروهای ضد سل و داروهای ضد میگرن مصرف نکنید. علاوه بر این، قرص ضدبارداری باعث افزایش انعقادپذیری خون می‌شود و می‌تواند باعث کاهش اثر بعضی از داروهای ضدانعقاد خون همچون وارفارین شود.
- نوشیدنی‌های کافئین دار را با استامینوفن نخورید. زیرا اثر دارو را افزایش خواهد داد. همچنین دز بالای آن سبب آسیب رساندن به کبد می‌شود.
- آسپرین را با ایبوپروفن نخورید. زیرا اثر آسپرین را کاهش داده و بروز خطرات قلبی را افزایش می‌دهد.
- آسپرین را با شیر مصرف نکنید. چرا که مصرف زیاد آن، اثر اسیدیته ادرار را تغییر می‌دهد و باعث دفع بیشتر دارو می‌شود.
چه مواد غذایی باعث کاهش اثر دارو خواهند شد؟
حفظ تعادل در مصرف هر ماده غذایی، تضمین کننده سلامت بدن خواهد بود و این موضوع در مورد کربوهیدرات باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد زیرا در صورت افزایش سطح کربوهیدرات در بدن، فرآیند جذب داروی مصرفی کاهش خواهد یافت.
اگر داروی خود را همراه با یک نوشیدنی داغ یا آب داغ میل کنید، اثربخشی آن به طور چشم گیری کاهش می‌یابد.
داروی وارفارين برای جلوگیری از انعقاد خون به کار برده می‌شود و مصرف همزمان آن با سبزیجاتی مانند کاهو، اسفناج، کلم و … اثر دارو با کاهش می‌دهد.
موز، نوشابه، شکلات، آناناس، مالت و … باعث کاهش اثربخشی داروهای کاهش فشار خون می‌گردند.
برخی مواد غذایی موجب کاهش اثر دارو می‌گردند اما برخی از آنها هم سبب افزایش قدرت جذب بدن خواهند شد. به طور مثال مصرف قهوه و چای همراه با دگزامتازون، اثر این ترکیب دارویی در بدن را افزایش خواهد داد.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله اشاره شد، توجه به تداخل غذا و داروها از اهمیت زیادی برخوردار است و در صورت عدم توجه به این نکات، عوارض جانبی جدی برای بدن ایجاد می‌گردد. در هنگام دریافت دارو، می‌توانید از پزشک خود یا داروساز اطلاعات کامل در مورد تداخل غذایی داروی تجویز شده را دریافت کنید تا از بروز هر مشکلی جلوگیری شود. توجه به این نکته باعث بهبود سریع‌تر بیماری و مانع بروز مشکلات دیگر می‌شود.
